काठमाडौं ।
विश्वका प्रसिद्ध अर्बपति उद्यमी एलन मस्कले अमेरिकी स्वतन्त्रता दिवसको अवसर पारेर नयाँ राजनीतिक दल खोल्ने घोषणा गरेका छन्। सामाजिक सञ्जाल ‘एक्स’मा आधिकारिक रूपमा गरिएको घोषणामा उनले ‘अमेरिका पार्टी’ को नाममा नयाँ दलको स्थापना गर्ने बताएका छन् ।
मस्कको यो घोषणाले अमेरिकी राजनीतिक वृत्तमा ठूलो तरंग ल्याएको छ । विशेषगरी रिपब्लिकन पार्टीका राष्ट्रपति डोनाल्ड ट्रम्पकलागि यो घोषणाले गम्भीर रणनीतिक चुनौती थपेको छ। लामो समयसम्म ट्रम्पको राजनीतिक साझेदार रहेका मस्कले यतिबेला एकाएक अलग बाटो समाउँदै स्वतन्त्र दलको घोषणा गर्नुले आगामी निर्वाचनमा सन्तुलन बदल्न सक्ने संकेत देखिएको छ।
मस्क र ट्रम्प : साझेदारीदेखि चिसोपनसम्म
एक समय ट्रम्प प्रशासनका प्रविधि र उद्योगसम्बन्धी निर्णयहरूमा प्रत्यक्ष प्रभाव राख्ने एलन मस्कले २०२४ को निर्वाचनमा ट्रम्पलाई जिताउन करिब २५ करोड अमेरिकी डलर सहयोग गरेका थिए । उनलाई ‘व्यवसाय र स्वतन्त्रताको सबैभन्दा ठूलो रक्षक’ भनेर मस्कले समर्थन गरेका थिए। तर पछिल्लो समय उनीहरूबीचको सम्बन्ध निकै चिसिएको छ ।
ट्रम्पले मस्कलाई ‘अस्थिर मतवाला’ भन्दै आलोचना गरेका थिए भने मस्कले ट्रम्पको ‘राजनीतिक कट्टरतावाद’ प्रति असन्तुष्टि जनाउँदै सार्वजनिक रूपमा आलोचना गरेका छन्। अब भने उनीहरूको बोलचालसमेत बन्द भएको बताइएको छ।
अमेरिका पार्टी’ को लक्ष्यः स्वतन्त्रता, नवप्रवर्तन र तटस्थता
मस्कले आफ्नो पार्टीलाई न त वाम न त दक्षिण–बरु स्वतन्त्र सोच, नवप्रवर्तन, उदार अर्थतन्त्र र व्यक्तिगत स्वतन्त्रतालाई मूल एजेन्डा बनाउने बताएका छन्। उनले लेखेका छन्— अमेरिकाको राजनीति दलीय कट्टरता र विभाजनमा फसेको छ। हामीले विज्ञान, उद्यमशीलता, र स्वतन्त्रताको नयाँ पार्टी चाहिएको हो, त्यसैले अमेरिका पार्टी । उनको नयाँ दलले प्रविधि, कृत्रिम बुद्धिमत्ता, स्वतन्त्र अभिव्यक्ति, कर सुधार, सीमाना नीति, र जलवायु संकटजस्ता विषयमा उदार र तटस्थ दृष्टिकोण राख्ने बताइएको छ।
ट्रम्पलाई असरः मत विभाजनको डर
एलन मस्कले नयाँ दल गठन गर्नुलाई धेरै विश्लेषकले ट्रम्पका लागि ‘‘राजनीतिक खतरा’ को रूपमा हेरेका छन्। कारण यस्तो रहेको छ मस्कसँग ठुलो धन, प्रविधिमा प्रभाव, र सामाजिक सञ्जालको पहुँच छ। उनी ट्रम्पकै जस्तो ‘सिस्टम विरोधी र स्वतन्त्रतावादी मतदाता माझ लोकप्रिय छन्। मस्कको पार्टीले युवा, स्वतन्त्र, र मध्यमार्गी मतदाता तान्न सक्छ, जुन परम्परागत रिपब्लिकन मतदाताको आधारमै असर पार्न सक्छ।
यदि मस्क राष्ट्रपतीय उम्मेदवारका रूपमा प्रस्तुत भए, त्यो ट्रम्प र बाइडेन दुवैका लागि खतरनाक मोड हुनसक्छ। विशेषतः ट्रम्पलाई ‘दोस्रो स्थानको मत’ खुम्चिने सम्भावना प्रवल हुन्छ।
अमेरिकी राजनीतिमा हलचल
‘अमेरिका पार्टी’ गठनको घोषणा सँगसँगै अमेरिकी राजनीतिक दृष्य अझ धेरै खण्डित र प्रतिस्पर्धात्मक बन्ने देखिएको छ। वर्तमानमा मुख्यतः दुई दलको वर्चस्व रहेको अमेरिकी राजनीतिमा एलन मस्कको जस्तो शक्तिशाली र धनी व्यक्तिले स्वतन्त्र पार्टी खोलेर प्रतिस्पर्धा गर्नु, ‘थर्ड पार्टी’ प्रभावको पुरानो बहसलाई पुनः सक्रिय बनाएको छ।
विशेषतः रास्ट्रपतिमा उम्मेदवारी दिने हो भने, मस्कको पहुँच, धन, टेक इकोसिस्टम, र सामाजिक सञ्जाल प्रभावका कारण उनले अमेरिकी चुनावी समीकरण हल्लाउन सक्छन्।
अमेरिकी राजनीतिमा तेस्रो विकल्पको उदय
एलन मस्कको ‘अमेरिका पार्टी’ घोषणा केवल राजनीतिक स्टन्ट मात्र नभई अमेरिकी लोकतन्त्रभित्रको विभाजन, निराशा र विकल्प खोजीको प्रतिनिधित्व पनि हो। यदि यो दल सशक्त संगठन, उम्मेदवार र नीति लिएर अगाडि बढ्यो भने, ट्रम्पको कट्टर समर्थक आधारमा धक्का लाग्न सक्छ। बाइडेन पक्षका मध्यमार्गी मत पनि विभाजित हुन सक्छन् र अमेरिकी राजनीतिमा दीर्घकालीन तेस्रो शक्ति उदाउने सम्भावनासमेत रहन्छ ।
यसरी हेर्दा, एलन मस्कको यो घोषणाले अमेरिकी स्वतन्त्रता दिवसको ‘आतिशबाजी’ मात्रै होइन, आगामी राष्ट्रपतीय चुनावको नक्सा नै फेरबदल गर्न सक्ने सम्भावना बोकेको छ।
